40 lat turnieju w oka mgnieniu

szczegóły: data publikacji: środa, 30, maj 2012 01:40; autor: Aleksandra Staszak, Paweł Zań

Prezentujemy fragment przygotowywanej publikacji poświęconej 40 edycjom OMTTK. Zachęcamy do lektury, będziemy wdzięczni za uwagi i spostrzeżenia.

Powstanie Turnieju

Z myślą o młodzieży szkół średnich zrzeszonej w SKKT PTTK (w 1971r. dzięki Zarządzeniu Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, PTTK uzyskało zgodę na powoływanie SKKT w szkołach średnich), przygotowano ciekawą ofertę programową. Komisja Młodzieżowa na jednym ze swych posiedzeń na początku 1972r. podjęła decyzję o zorganizowaniu Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Krajoznawczej. Impreza ta przeznaczona dla młodzieży szkół średnich, miała za cel nie tylko wyłonić najlepszy turystyczno-krajoznawczy zespół w Polsce, ale przede wszystkim prowadzić do integracji młodzieży z różnych środowiska i regionów kraju, wymiany doświadczeń, nawiązywania nowych znajomości, nauki współdziałania w grupie. Była to pierwsza impreza przeznaczona dla młodzieży szkolnej z całego kraju. Warto wspomnieć że w 1973r. istniało 1254 kół zrzeszających 62614 osób.

Turniej wczoraj, dziś, jutro…

Korzenie imprezy sięgają głębiej niż się na pierwszy rzut oka wydaje. Turniej PTTK był niejako kontynuacją turniejów organizowanych przez miesięcznik „Poznaj Swój Kraj” w latach 1958-1972 (poszerzonych o część praktyczną) oraz olimpiady krajoznawczej organizowanej od 1970r. na Dolnym Śląsku przez tamtejszych działaczy PTTK. Przez wiele edycji zmieniały się regulaminy, zmieniali się ludzie. Tym co pozostało niezmienne są idee jakie Turniej promuje, związane są one z:

poznawaniem ziemi ojczystej, jej przeszłości i teraźniejszości
aktywnym nie tylko ruchowo, ale i intelektualnie spędzaniem wolnego czasu
poznawaniem kultury wycieczkowania
pracą badawczą, związaną z poznawaniem nowych regionów i zabytków, wyszukiwaniem materiałów, map itd.
wymianą doświadczeń pomiędzy uczniami różnych szkół, budowaniem więzi koleżeńskich; zawiązane podczas jego trwania przyjaźnie często trwają przez wiele następnych lat.

Strukturalnie impreza była i jest zbiorem wielu imprez turystycznych i krajoznawczych opierających się na sprawdzeniu wiedzy krajoznawczej oraz umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach. Członkom drużyn pomaga dobra kondycja fizyczna i zwinność. Uczestnikami Turnieju są 3 osobowe drużyny wyłonione w drodze eliminacji szkolnych, powiatowych, wojewódzkich. Ostatnim etapem zmagań jest Finał Centralny, rokrocznie organizowany w innym miejscu w Polsce. Turniej należy do tzw. konkursów kroczących czyli zmieniających corocznie organizatorów bezpośrednich i region w jakim się odbywają.
Inspiracją do powołania Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Krajoznawczej, który po kilku edycjach zmienił nazwę na Ogólnopolski Młodzieżowy Turniej Turystyczno-Krajoznawczy była Olimpiada Krajoznawcza organizowana na terenie Dolnego Śląska. Przygotowując Turniej wykorzystano doświadczenia działaczy dolnośląskich: Krystyny Karbownik, Kazimierza Tumskiego i Bronisława Zatheya, którzy byli członkami lub współpracowali z Komisją Młodzieżową ZG PTTK. Przy tworzeniu pierwszego regulaminu brali udział: Maria Balcerzak, Ryszard Cetnarski, Piotr Berłowski i Jerzy Raczek.
Poszczególne konkurencje Turnieju składają się na cykl imprez turystyczno-krajoznawczych, mogących być realizowanych podczas całorocznej pracy turystyczno-krajoznawczej, ferii zimowych czy wakacji. Podsumowaniem całorocznej pracy miał być udział w eliminacjach. Turniej stanowi stałą formę rywalizacji o miano najlepszego zespołu turystyczno-krajoznawczego w Polsce. Stwarza m.in. możliwość sprawdzenia poziomu swej wiedzy krajoznawczej względem kolegów z innych szkół i województw. Przygotowując konkurencje, poziom oraz wymagania stawiane uczestnikom podczas współzawodnictwa dostosowane są do uczestniczących w Turnieju grup wiekowych.
Tylko w pierwszym etapie (szkolnym) Turniej ma charakter indywidualny i nastawiony jest na wyłonienie 3 osobowej reprezentacji szkoły, środowiska w eliminacjach etapu wyższego. Etap ten jest najważniejszym w całym Turnieju to w nim udział bierze największa liczba osób. Powinien on dawać możliwość sprawdzenia się jak największej liczbie młodych ludzi zainteresowanych krajoznawstwem. Skoro rajdy zloty, złazy są dla wielu uczniów pierwszym kontaktem z turystyką, to Turniej powinien dawać wszystkim możliwość zmierzenia się i oszacowania poziomu swej krajoznawczej wiedzy. Turniej stanowi więc ogromną szansę i staje się narzędziem prowadzącym do pogłębiania zainteresowań krajoznawczych młodzieży szkolnej.

Turniejowe zmagania

Finałowe zmagania OMTTK odbywają się co roku w innej części Polski. Do tej pory finały centralne kolejnych edycji zorganizowano m.in. w (kolejno numer edycji, rok, miejscowość, województwo w ówczesnym układzie administracyjnym):
I 1973 r. – Zegrzynek, woj. warszawskie
II 1974 r. – Czersk, woj. warszawskie
III 1975 r. – Zamość, woj. lubelskie
IV 1976 r. – Gdańsk, woj. gdańskie
V 1977 r. – Płock, woj. płockie
VI 1978 r. – Dęblin, woj. lubelskie
VII 1979 r. – Chorzów, woj. katowickie
VIII 1980 r. – Sulistrowice, woj. wrocławskie
IX 1981 r. – Bachotek, woj. toruńskie
X 1982 r. – Kraków woj. krakowskie
XI 1983 r. – Więcbork, woj. bydgoskie
XII 1984 r. – Rakszawa, woj. rzeszowskie
XIII 1985 r. – Lidzbark Welski woj. ciechanowskie
XIV 1986 r. – Piotrków Trybunalski, woj. piotrkowskie
XV 1987 r. – Piwniczna Zdrój, woj. nowosądeckie
XVI 1988 r. – Koszalin, woj. koszalińskie
XVII 1989 r. – Pokrzywna, woj. opolskie
XVIII 1990 r. – Słupca k/Konina, woj. konińskie
XIX 1991 r. – Bielsko Biała, woj. bielskie
XX 1992 r. – Kielce, woj. kieleckie
XXI 1993 r. – Żary, woj. zielonogórskie
XXII 1994 r. – Warszawa, woj. warszawskie
XXIII 1995 r. – Iława, woj. olsztyńskie
XXIV 1996 r. – Piotrków Trybunalski, woj. piotrkowskie
XXV 1997 r. – Nowy Sącz, woj. nowosądeckie
XXVI 1998 r. – Szczecin, woj. szczecińskie
XXVII 1999 r. – Załęcze Wielkie, woj. łódzkie
XXVIII 2000 r. – Złoty Potok k/Częstochowy, woj. śląskie
XXIX 2001 r. – Gdańsk, woj. pomorskie
XXX 2002 r. – Biłgoraj, woj. lubelskie
XXXI 2003 r. – Załęcze Wielkie, woj. łódzkie
XXXII 2004 r. – Sielpia Wielka, woj. świętokrzyskie
XXXIII 2005 r. – Bachotek, woj. kujawsko-pomorskie
XXXIV 2006 r. – Sieraków Wielkopolski, woj. wielkopolskie
XXXV 2007 r. – Żary, woj. lubuskie
XXXVI 2008 r. – Kamieńczyk, woj. mazowieckie
XXXVII 2009 r. – Biłgoraj, woj. lubelskie. Impreza odbyła się w ramach I Ogólnopolskiego Forum Młodzieżowych Liderów Turystyki.
XXXVIII 2010 r. – Bocheniec, woj. świętokrzyskie. Impreza odbyła się w ramach II Ogólnopolskiego Forum Młodzieżowych Liderów Turystyki
XXXIX 2011 r. – Gdańsk, woj. pomorskie
XL 2012 r. – Świeradów Zdrój, woj. dolnośląskie

Uczestnicy OMTTK biorą licznie udział w eliminacjach szkolnych, oddziałowych, wojewódzkich. Za organizacje eliminacji na poszczególnych szczeblach odpowiedzialne były i są różne ogniwa PTTK, ZHP czy PTSM.
W wielu regionach Polski eliminacje poszczególnych szczebli Turnieju organizowane są przez konkretne oddziały czy środowiska np. eliminacje miejskie w Szczecinie czy powiatowe w Ustrzykach Dolne organizowane przez PTSM, eliminacje w województwie kujawsko-pomorskim odbywają się w Bachotku, a organizuje je Oddział Miejski im. M. Sydowa w Toruniu. W zależności od województw eliminacje przygotowują bezpośrednio porozumienia np. na Mazowszu Mazowieckie Forum Oddziałów, czy też jak w przypadku większości eliminacji, co roku organizują je inne oddziały wespół z porozumieniami regionalnymi lub samodzielnie.
Etap centralny koordynowany jest przez ZG PTTK poprzez pracowników Biura ZG PTTK oraz członków Rady Programowej ds. Młodzieży Szkolnej ZG PTTK wraz z działaczami konkretnego oddziału PTTK, który podejmuje się organizacji Finału Centralnego.

Turniejowe ciekawostki

Podczas organizacji 40 edycji Turnieju wiele się zmieniło, nie tylko ustrój polityczny naszego kraju.
W pierwszych sześciu edycjach startowała tylko młodzież ze szkół średnich. Od 1979r. (VII edycja) Turniej organizowany jest także na szczeblu szkół podstawowych, a od 2001r. (XXIX edycja) dla szkół gimnazjalnych.
Przez 40 edycji, trzy razy zmieniał się podział administracyjny kraju. W edycjach I-IV brała udział młodzież z 19 województw, od V do XXVII edycji z 49 województw, a w edycjach od XXVIII do XL z 16 województw.
Pomysłodawcami organizacji Turnieju była Komisja Młodzieżowa ZG PTTK, konkurs przez wiele lat organizowany był wspólnie z odpowiednimi Ministerstwami (np. Ministerstwo Oświaty i Wychowania, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwo Sportu i Turystyki) Związkiem Harcerstwa Polskiego, przy współpracy redakcji „Gościńca PTTK”, „Poznaj Swój Kraj”.
Podczas konkursu nie ma wygranych i przegranych. Drużynom mogło się powieść lepiej lub ciut gorzej. Nagradzano przeważnie sześć pierwszych miejsc w każdej kategorii wiekowej. Rodzaje otrzymywanych nagród różniły się, w pierwszych edycjach były to wycieczki zagraniczne, sprzęt turystyczny. Jednak nie one w Turnieju są najważniejsze. Najważniejsze w Turnieju było i jest po prostu uczestnictwo.
W historii finałów centralnych Turnieju, warto wspomnieć o turniejowych gazetkach. Okolicznościowe periodyki wydawane były w trakcie finałów. Były one tworzone wspólnie z uczestnikami, zawierały informacje związane z życiem w turniejowym miasteczku. Badając historię OMTTK, doszukano się dwóch takich gazetek:
- „Kompas Turniejowy” wydawany był podczas VII finału centralnego w Chorzowie w 1979r.
- „Wesoły Wędrowniczek” wydawany był w trakcie XI finału centralnego w Więcborku w 1983r.