Jak zdobyto Mount Everest w Himalajach – 60 lat minęło
- szczegóły
- data publikacji: niedziela, 02, czerwiec 2013 17:45
- autor: Janusz Rochowski
Jak zdobywano najwyższy szczyt świata 29 maja 1953? Janusz Rochowski przybliża historię podbojów.
Himalaje – w sanskrycie (starożytnym literackim języku Indii) słowo to oznacza „siedziba śniegów”, od „hima” – zima, śnieg oraz „alaya” – siedziba. Najwyższym szczytem tych gór i całej Ziemi jest Mount Everest (8848 m n.p.m.). Jego tybetańska nazwa brzmi Czomolungma – Bogini Matka Ziemia a nepalska nazwa to Sagarmatha – Czoło Nieba. Po chińsku to – Zhümulangma, często nazywany też „Dachem Świata”.
Pierwsze znane mapy Himalajów pochodzą z 1579 roku, jednak dopiero po 1840 roku Biuro Geodezyjne Indii prowadziło pierwsze systematyczne pomiary z odległości 160 kilometrów. W 1849 roku dokonano pierwszego pomiaru teodolitem a w 1852 roku ustalono, że najwyższą górą świata jest oznaczony na mapach jako Peak XV szczyt we wschodniej części Wielkich Himalajów na granicy Tybetu i Nepalu. Jego wysokość określono wtedy na 29 tyś. stóp czyli 8840 m n.p.m. Góra dotąd określana jako szczyt XV przez Indyjską Służbę Topograficzną w 1865 roku została nazwana Mount Everest na cześć walijskiego geodety i kartografa sir Georga Everesta, który zainicjował prace nad mapą Indii jako szef Biura Geodezyjnego Indii w latach 1830 – 43.
W roku 1955 ponowny pomiar wykazał wysokość Everestu jako 8848 m n.p.m. W roku 1988 amerykanie z pomocą GPS wyliczyli wysokość 8850 m n.p.m. a w 2005 roku chińskie pomiary skalnego wierzchołka góry wykazały 8840 m n.p.m. Odtąd podaje się te trzy różne wysokości najwyższego szczytu Ziemi.
Góra zwana też „trzecim biegunem Ziemi” stała się wielkim wyzwaniem dla wszystkich wspinaczy. Jednak władze Tybetu i Nepalu sprzeciwiały się działalności cudzoziemców w Himalajach. Dopiero 07.09.1904 roku przywódca duchowy Tybetu XIII Dalajlama podpisał z pułkownikiem Francisem Younghusbandem Traktat Angielsko Tybetański.
W 1913 roku angielski oficer John Noel w przebraniu buddyjskiego mnicha przemierzał Tybet badając możliwości dotarcia pod szczyt od północy. Został wkrótce zdemaskowany i wypędzony, jednak dzięki jego zabiegom w 1920 roku rząd Tybetu wydał zgodę na pierwszą brytyjską ekspedycję w Himalaje. Między 1921 a 1938 rokiem Brytyjczycy zorganizowali siedem wypraw, jednak żadna z nich nie osiągnęła celu. Maksymalnie osiągnięto wysokość 8572 m (wyprawa IV w 1933 r.). Były za to pierwsze ofiary, kiedy w lawinie zginęło siedmiu Szerpów tragarzy (w. II w 1922 r.). W pierwszych trzech wyprawach uczestniczył Georges Mallory, który zapytany: dlaczego chce się wspinać na tę górę, odpowiedział słynnym zdaniem – „bo jest przede mną”. W 1924 roku podczas drugiego ataku szczytowego 08.06. zniknęli na zawsze we mgle na północnej grani Everestu na wysokości około 8530 m n.p.m. Georges Mallory i jego partner Andrew Irvine. Do dnia dzisiejszego w środowisku ludzi gór trwają spory, czy udało im się zdobyć szczyt.
W maju 1999 roku amerykański wspinacz Conrad Anker znalazł na wysokości 8230 m n.p.m. ekwipunek i zwłoki Georga Mallorego. Nie znaleziono dowodów, że on i Irvine byli na szczycie jako pierwsi ludzie. Nie odnaleziono aparatu fotograficznego z zapisem zdjęć ze szczytu, jednak przy zwłokach Mallorego nie znaleziono też fotografii jego żony Ruth, którą obiecał zostawić na szczycie Everestu.
Po II Wojnie Światowej Nepal w 1949 roku otworzył swoje granice dla obcokrajowców.
Już w 1950 r. amerykańsko brytyjska wyprawa Erica Siptona pokonała Lodospad Khumbu pod Przełęczą Południową.
Inwazja Chin na Tybet niespodziewanie zamknęła dostęp do Everestu od północy.
W 1952 r. Szwajcarzy zorganizowali wyprawę pod kierownictwem Edouarda Duananta, w której uczestniczył Szerpa Tenzing Norgay. Wraz z Raymondem Lambertem osiągnął on na płd. zboczu Everestu wysokość 8560 m n.p.m.
Nadszedł wreszcie pamiętny rok 1953, w którym Brytyjczycy rozpoczęli przygotowania do kolejnej wyprawy. Jej kierownikiem został ppłk John Hunt. Początkowo ekipa liczyła 11 osób, później dołączyli jeszcze fizjolog i operator filmowy. W trakcie trwania wyprawy jej pełnoprawnym członkiem został Tenzing Norgay – Szerpa, dla którego było to już szóste zmaganie się z Everestem. Cała grupa spotkała się w Katmandu 08.03.1953r. Dwa dni później karawana 400 tragarzy z 8 tonami bagażu powoli wyruszyła w stronę Everestu. Po drodze wykonywano próby wydolnościowe, prace kartograficzne i zbierano okazy przyrodnicze. W okolicy buddyjskiego klasztoru Thyangboche trwał czternastodniowy okres aklimatyzacyjny uczestników wyprawy. W tym czasie dokonano kilku wejść na okoliczne sześciotysięczniki oraz czyniono próby z aparatami tlenowymi.
12 kwietnia u stóp Lodospadu Khumbu na wysokości 5400 m n.p.m. założono obóz – bazę wyprawy.
Tutaj dość niespodziewanie pojawił się korespondent „Timesa”, który na bieżąco przesyłał wiadomości z przebiegu wyprawy. Po dwóch pracowitych tygodniach pokonano 600 metrową ścianę Lodospadu Khumbu i 26 kwietnia w Kotle Zachodnim założono obóz IV na wysokości 6400 m n.p.m. Była to baza wysunięta. 21 maja założono obóz VIII na Przełęczy Południowej (7960 m n.p.m.). Rankiem 26 maja Thomas Bourdillon i Charles Evans przeprowadzili pierwszy atak na szczyt. Około godziny 13 osiągnęli oni Wierzchołek Południowy (8765 m n.p.m.). Od szczytu dzieliło ich około 400 metrów pełnej nawisów śnieżnych grani. Z powodu późnej pory, awarii aparatu tlenowego i skrajnego wyczerpania podjęli decyzję o odwrocie.
Tego samego dnia 26 maja do obozu VIII przybyła druga grupa szturmowa: Nowozelandczyk Edmund Percival Hillary i Nepalczyk Szerpa z Solukhumbu Tenzing Norgay.
Silny wiatr zatrzymał ich 27 maja na Przełęczy Południowej a następnego dnia wyruszyli w górę do szczytu. Grupa tragarzy wyniosła ładunki i założono obóz IX na wysokości 8500 m n.p.m., gdzie w małym namiocie spędzili noc przed decydującym atakiem. Dnia 29 maja 1953 roku o godzinie 6.30 Hillary i Tenzing ruszyli w górę i o godzinie 9.00 byli już na Wierzchołku Południowym. Po krótkim odpoczynku rozpoczęli wspinaczkę granią na wierzchołek główny. Poruszali się bardzo wolno, wkładając w to bardzo wiele wysiłku. Szczególnie trudny był kilkunastometrowy lodowo skalny uskok grani pod szczytem (nazwany później „uskokiem Hillarego”). Cały czas wspinacze rąbali stopnie w twardym lodzie i śniegu. Ich początkowy zapał zamienił się wnet w upartą walkę o każdy metr wysokości. Wreszcie około godziny 11.30 grań przestała się wznosić i wspinacze stanęli na szczycie Mont Everest.
Edmund Hillary tak pisał później o tej chwili:
„Nagle zauważyłem, że grań przede mną zamiast wznosić się jak dotąd, opada ostro a daleko w dole dostrzegłem Przełęcz Północną i Lodowiec Rongbuk. Spojrzałem w górę, wąska biała grań spiętrzała się w śnieżny wierzchołek. Jeszcze kilka uderzeń czekana w twardy śnieg i oto staliśmy na szczycie.
Moim pierwszym uczuciem była ulga, że nie trzeba już rąbać żadnych stopni, wspinać się na żadne garby łudzące nas nadzieją sukcesu. Spojrzałem na Tenzinga. Mimo, że kaptur, gogle i maska tlenowa cała zarośnięta długimi soplami lodu ukrywały jego twarz, nie do ukrycia był jego zaraźliwy uśmiech szczerej radości, z jakim rozglądał się wokoło. Uścisnęliśmy sobie ręce, po czym Tenzing objął mnie i zaczęliśmy klepać się po plecach niemal do utraty tchu.” *
Następnie po złożeniu darów: słodyczy (czekolada, biszkopty cukierki) przez Tenzinga oraz krzyżyka od kierownika Johna Hunta przez Hillarego ruszyli w dół w ogromnym zmęczeniu i na resztkach tlenu, uważając aby żaden nierozważny krok nie był tym ostatnim. Około godziny 14 dotarli do namiotu na wysokości 8500 m, gdzie były zdeponowane butle z tlenem a następnie na Przełęcz Południową. Everest został zdobyty. Do historii przeszły słowa wypowiedziane przez Edmunda Hillarego krótko po zejściu ze szczytu, które za pośrednictwem BBC usłyszał cały świat: „w końcu załatwiliśmy skurczybyka”.
Wiadomość o zwycięstwie dotarła przez Namche Bazar i Katmandu w wielkim sekrecie już 02.06.1953r. do Londynu w dniu koronacji królowej Elżbiety II. Z jej opublikowaniem wstrzymano się jednak kilka dni.
Na zdobywców i kierownika wyprawy posypały się zaszczyty – otrzymali tytuły szlacheckie i medale. Władze Indii nie zgodziły się na tytuł dla Tenzinga Norgaya. Mieszkał on w Dardżylingu, gdzie był kierownikiem Instytutu Górskiego i prezesem Stowarzyszenia Szerpów. Przedstawił swoje życie w książce „Człowiek Everestu”. Zmarł w Dardżylingu w wieku 72 lat w roku 1986.
Sir Edmund Percival Hillary z zawodu pszczelarz związał swoje życie z Nepalem i Himalajami. W latach 1954 – 67 kierował wyprawami nowozelandzkimi. W 1960 roku założył fundusz powierniczy Himalayan Trust, który prowadzi akcje pomocowe dla Szerpów. Dzięki jego inicjatywie powstał Park Narodowy Sagarmatha. Od 1989 roku był ambasadorem swojego kraju w Nepalu. W 2004 roku podczas wizyty w Polsce przez prezydenta został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi R.P. Jest autorem licznych książek o tematyce górskiej. Zmarł w Auckland w wieku 89 lat w roku 2008.
* fragment rozdziału „Szczyt” autorstwa Edmunda Hillarego z książki Johna Hunta „Zdobycie Mont Everestu”
Państwowe Wydawnictwo „Iskry” – Warszawa 1956 r. przekład z angielskiego Jan Szczepański
P. S.
05.1975 r. Junko Tabei, Japonka – pierwsze wejście kobiece na Mont Everest od południowego wschodu
Phantog, Tybetanka – pierwsze wejście na Mont Everest od północy
16.10.1978 r. Wanda Rutkiewicz – pierwsza Europejka na szczycie Mont Everest
17.02.1980 r. Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki – pierwsze wejście zimowe na Mont Everest
Do końca 2012 roku na szczycie Mont Everest stanęło blisko 5000 osób, w tym 35 Polaków: 9 kobiet i 26 mężczyzn.
całość opracował Janusz Rochowski
